وقتی شما متنی را می‌خوانید و می‌خواهید نقادانه بررسی کنید در ابتدا باید موضوع یا مسئله‌ی متن را تشخیص دهید. زیرا اگر نتوانید موضوع متن را پیدا کنید چگونه می‌توانید آن را مورد ارزیابی قرار دهید.
پیدا کردن موضوع گاهی اوقات بسیار ساده است. می‌توانید از روی تیتر، عنوان و بندهای ابتدایی متن از موضوع مطلع شوید. اما گاهی اوقات، موضوع در متن پنهان شده است و باید چندین صفحه را مرور کنید تا آن را بیابید.
وقتی موضوع را تشخیص دادید، نویسنده باید درباره‌ی آن توضیحاتی و یا استدلالی داشته باشد و در آخر به نتیجه‌گیری برسد.
اگر موضوع بدون استدلال باشد و نویسنده یک راست به سراغ نتیجه‌گیری برود، آن نوشته هیچ ارزشی ندارد و فقط در حد یک نظر یا عقیده می‌باشد. و ضمناً در حین خواندن متن نباید درگیر حکایات، استعاره‌ها و تشبیهات نویسنده شویم بلکه باید بتوانیم استدلال‌های او را بیابیم.
گاهی پیدا کردن نتیجه نیز برایمان دشوار است که برای آن هم راه‌حل‌هایی موجود است.
برای پیدا کردن نتیجه می‌توانیم از راهکارهای زیر استفاده کنیم.
✓معمولا قبل از نتیجه‌گیری واژه‌های راهنما قرار می‌گیرد مانند:
در نتیجه‌ی
بنابراین
دال بر این است که
حاکی از این است که
و واژه‌هایی از این قبیل.
✓گاهی هم واژه‌های راهنما وجود ندارد شما باید با دقت کردن در ابتدا و انتهای متن به دنبال نتیجه بگردید.
✓ویک نکته‌ی مهم دیگر این است که؛ مثال، آمار، شواهد و قرائن نمی‌توانند به عنوان نتیجه‌گیری در نظر گرفته شوند.
✓گاهی اوقات می‌توانیم با توجه به افکار و نوشته‌های قبلی که از نویسنده یا گوینده سراغ داریم به نتیجه پی ببریم.
✓گاهی هم باید با پرسیدن سوال از خود، نتیجه را از متن بیرون بکشیم.
نتیجه، مهم‌ترین پیامی است که نویسنده باید به مخاطب برساند.
پس با توجه به آن‌چه گفته شد زمانی که می‌خواهیم متنی را بنویسیم باید موضوع را دقیق مشخص کنیم. استدلال خود را واضح و شفاف بنویسیم و برای این که کار مخاطب را ساده‌تر کنیم و با او ارتباط قویتری پیدا کنیم باید از واژه‌های راهنما قبل از نتیجه‌گیری استفاده کنیم.
توجه داشته باشیم برای موضوعی که می‌نویسیم، استدلال و نتیجه‌ی درخور و مناسبی داشته باشیم.
برای شفاف شدن متن بالا، مثالی را می‌نویسم تا مسئله، استدلال، واژه‌های راهنما و نتیجه را مشخص کنیم.
از متن قانون اساسی چنین نتیجه می‌شود که تبعیض نژادی در مدارس نباید مجاز باشد. وقتی در مدارس از نژاد خاصی جانبداری شود، آزادی کسانی که از نژاد دیگری هستند مختل می‌شود. تساوی نژادها مفهومی است که این کشور بر شالوده‌ی آن بنا شده است.
مسئله یا موضوع متن: آیا تبعیض نژادی در مدارس مجاز است؟
واژه‌ی راهنما: نتیجه می‌شود که
و نتیجه‌گیری به دنبال واژه‌ی راهنما آمده است.
